نظریه بازی

یکی دیگر از بازی هایی که در این کتاب معرفی می شود و بسیار در زندگی روزمره همه مان تاثیر­گذار است، حراج دلار نام دارد. فرض کنید در یک حراجی شرکت کرده اید که در آن یک دلار را با قیمت پایه یک سنت به حراج گذاشته اند. شما و شخص دیگری شرکت کنندگان این حراجی هستید. هر دو مایلید که دلار را با کمترین نرخ به دست بیاورید. حراجی شروع می شود. شما پیشنهاد را به دو سنت افزایش می دهید. معامله خوبی است، دو سنت می دهید و یک دلار می برید، اما شرکت کننده دیگر هم بیکار نمی نشیند، او سه سنت پیشنهاد می دهد… اما این حراجی یک قانون دیگر هم دارد که با سایر حراجی ها متفاوت است. و آن اینکه تمام شرکت کنندگان باید در انتها مبلغ پیشنهادی شان را بپردازند، چه در حراجی پیروز شده باشند، و چه نه. در چنین حراجی ای شما چه می کنید؟ شما تا اینجا دو سنت باخته اید و طرف دیگر 97 سنت سود کرده است. پس شما هم رقم را بالا می برید… در چنین بازی ای بدیهی است که هیچکدام از طرفین دوست ندارند بازنده باشند، چرا که نه تنها از سود ضرر می کنند، بلکه باید پولی را نیز از جیب بپردازند. پی پیشنهادات هی بالاتر و بالاتر می رود، تا جایی که یکی از طرفین به رقم پیشنهادی 99 سنت می رسد. به هر حال یک سنت سود بهتر از 97 سنت ضرر است، اما نفر دیگر هم باز بیکار نمی نشیند، او مجبور است یک دلار پیشنهاد بدهد تا حداقل اگر سود نمی کند، ضرر هم ندهد. از اینجا به بعد ادامه بازی نه برای سود، بلکه برای جلوگیری از ضرر بیشتر است… و خدا می داند این بازی تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد و کدام یک از طرفین بالاخره کوتاه خواهد آمد و راضی به ضرر بیشتر خواهد شد. گرچه که در چنین بازی ای تمام شرکت کنندگان ضرر خواهند کرد.

اما شاید بازی حراج دلار به نظرتان مسخره و دور از ذهن بیاید، اما همانطور که گفتیم در زندگی روزمره همه مان این بازی بسیار متداول است. تا به حال بر سر دوراهی ای قرار گرفته اید که مجبور باشید یک راه را انتخاب کنید؟ خیلی وقت ها یک راه را انتخاب می کنیم، تا نیمه می رویم و بعد فکر می کنیم راه را غلط انتخاب کرده ایم، بر میگردیم و مسیرمان را عوض می کنیم. وگاهی این تعویض مسیرها را به کرات پشت هم تکرار می کنیم. مثلن چند بار تصمیم گرفته اید زبان بخوانید، باشگاه بروید و یا حتا رژیم بگیرید؟ چند بار این مسیرها را تا نیمه رفته اید و رها کرده اید؟ شهریه کلاس زبان سنگین است اما شما تصمیم دارید هر طور شده یک زبان خارجی یاد بگیرید. چند ترم زبان می خوانید، کلی پول هزینه می کنید، اما کم کم به این نتیجه می رسید که یادگیری زبان به هزینه ای دارید برایش می کنید چندان نمی ارزد. اما تا همین جا هم کلی هزینه کرده اید و اگر خواندن را نیمه کاره رها کنید، هم کلی پولتان را از دست داده اید، و هم زبانتان را به جایی نرسانده اید. زبان هم فرار است و اگر یک مدت در خواندن وقفه بیاندازید دوباره باید از اول شروع کنید. یا در مورد باشگاه رفتن هم همینطور است. چند ماه هزینه می کنید، وقت می گذارید، عرق می ریزید، اما قبل از آنکه زحماتتان به جایی برسد ولش می کنید. چند بار باشگاه ثبت نام کرده اید و بعد از چند ماه ولش کرده اید؟ یا رژیم گرفتن را در نظر بگیرید. چند بار تصمیم گرفته اید رژیم بگیرید؟ چند روز گرسنگی را تحمل کرده اید، و بعد خسته شده اید و کم آورده اید. پولی که بابت کلاس زبان و باشگاه پرداخته اید و گرسنگی ای که برای رژیم تحمل کرده اید و هیچکدام به دلیل رها شدن در نیمه راه به نتیجه نرسیده است، همان پولی است که در حراج دلار از دست داده اید. از این دست مثال ها درباره بازی حراج دلار بسیار زیاد است. تغییر رشته، تغییر شغل… و به طور کل از این شاخه به آن شاخه پریدن، مصادیقی از بازی حراج دلار هستند. تنها راه پیروزی در این بازی این است که وقتی واردش شدید آن را تا آخر ادامه دهید، و اگر از اول دیدید و حدس زدید که قرار نیست به جایی برسد، اصولن بهتر است که هرگز در آن شرکت نکنید.

همانطور که گفتیم بازی های زیادی با انواع مثال در این کتاب معرفی شده است که معمای زندانی تنها یکی از این بازی هاست. پس اگر به نظریه بازی ها علاقه مند شده اید، اگر می خواهید بدانید دلال ها چطور با بی منطق ترین روش ممکن پول در می آورند و سیاستمداران چطور با بی منطق ترین روش های ممکن دنیا را اداره می کنند، و اگر می خواهید با استفاده از بی منطق ترین روش های ممکن، بتوانید منطقی ترین تصمیمات را بگیرید، و همچنین اگر به آشنایی با زندگی حرفه ای نوابغی چون جان فون نویمان و جان نش علاقه مندید، پیشنهاد می کنم که حتمن کتاب معمای زندانی را مطالعه کنید.

نویسنده کتاب معمای زندانی ویلیام پاندستون است و انتشارات مازیار با ترجمه عباس علی کتیرایی در 13 فصل آن را منتشر کرده است.